Περί υποτιτλισμού

Με αφορμή αυτή τη «συζήτηση» στο τουίτερ ( τουίτερ συζήτηση με ανυπόμονο, παραθέτω και εικόνα της σε περίπτωση που σβηστεί ) θα ήθελα να ενημερώσω λίγο το αδαές κοινό που ανυπομονεί για υπότιτλους, σχετικά με το πώς ακριβώς βγαίνει ένας υπότιτλος και ποια διαδικασία ακολουθείται, αν θέλει να λέγεται αξιοπρεπής, ευανάγνωστος και κατανοητός. 

Οι περισσότεροι φαντάζονται πως το μόνο που έχει να κάνει κάποιος είναι να πάρει την αγγλική έκδοση, να κάνει μια μετάφραση, και (τσουπ!) έτοιμος. Η πραγματικότητα ωστόσο διαφέρει πάρα πολύ και είναι κατά πολύ περισσότερο χρονοβόρα. 

Αρχικά, ναι, πράγματι βασιζόμαστε στο αγγλικό κομμάτι το οποίο το χρησιμοποιούμε ως «σκαλέτα», αφού είναι συγχρονισμένο με την αντίστοιχη έκδοση του επεισοδίου που μας ενδιαφέρει να υποτιτλίσουμε (π.χ. LOL, ettv, dimension κ.α.). Έπειτα, ανάλογα με τα άτομα που συμμετέχουν σε κάθε σειρά, ο επιμελητής (υπεύθυνος συντονισμού και διορθώσεων) «κόβει» κομμάτια (ουσιαστικά, γραμμές διαλόγου) για κάθε έναν από τους υποτιτλιστές, για τα οποία υπάρχει χρόνος από μερικές ώρες (εάν είναι σειρά υψηλής ζήτησης όπως λόγου χάρη το The Walking Dead) ή 1-2 μέρες για άλλες. 

Ο υποτιτλιστής παίρνει το κομμάτι του και αφού έχει κατεβάσει το επεισόδιο, τα επεξεργάζεται με κάποιο πρόγραμμα (εγώ χρησιμοποιώ το VisualSubSync, υπάρχει όμως και το πιο απλό Subtitle Workshop). Όταν υποτιτλίζουμε, εκτός από το προφανές, δηλαδή να αποδώσουμε όσο καλύτερα γίνεται τον αγγλικό διάλογο, υπάρχουν διάφοροι άλλοι κανόνες που πρέπει να τηρούμε. Για παράδειγμα, κάθε σειρά έχει το μέγιστο 40 χαρακτήρες (γράμματα, σύμβολα, κενά), διαφορετικά δεν θα χωράει στην οθόνη. Εκτός αυτού, σημαντικό ρόλο για μία μετάφραση, παίζει και η ορθογραφία (πότε φεύγει το «ν» στα «δεν», «μην»,«τον» κ.α.), ο τονισμός (πώς» ή «πως» κτλ) αλλά και το γενικότερο νόημα. Κάθε υποτιτλιστής που σέβεται τον εαυτό του, οφείλει να ξέρει (και ξέρει) πως ένα απλό google translate δεν αρκεί για να αποδώσεις το ακριβές νόημα κάθε υπότιτλου και πως απαιτείται να δει το επεισόδιο και να είναι εξοικειωμένος με τη σειρά και τους χαρακτήρες για να μπορεί να κατανοεί πώς λέγεται το ό,τι λέγεται. 

VisualSubSync

Γενικές οδηγίες

Γενικές οδηγίες

Εκτός από τα παραπάνω, υπάρχει και το πολύ δύσκολο σημείο του «χρόνου», δηλαδή τα πόσα δευτερόλεπτα απαιτούνται για να προλάβει το μάτι του θεατή να διαβάσει τον υπότιτλο, ιδιαίτερα όταν αυτός είναι μεγάλος. Είναι ένα από τα πιο απαιτητικά σημεία που πάντα θα δυσκολέψει κάθε υποτιτλιστή που τον ενδιαφέρει να μην κουράζει το μάτι των θεατών με γρήγορα εναλλασσόμενους υπότιτλους που είναι αδύνατο να διαβαστούν ολόκληροι. Αναφορικά με το κομμάτι του χρόνου, ο αγγλικός υπότιτλος ενός 40λεπτου επεισοδίου έρχεται συνήθως σε 800-900 γραμμές ενώ μετά την επεξεργασία του πέφτει στις 600 περίπου, με τη διαδικασία της «συγχώνευσης» υποτίτλων. Μπορείτε να αναλογιστείτε πόσο πιο δύσκολο θα ήταν να διαβάσει το κοινό 300 παραπάνω γραμμές διαλόγου στο ίδιο χρονικό διάστημα. Θα έχανε πολλές πληροφορίες από το επεισόδιο. 

Όπως έλεγε και ο παλιός και αγαπημένος μου επιμελητής, το πιο ουσιαστικό κομμάτι είναι να αποδίδεις τα λόγια όχι βάσει αυτών που ακούς αλλά αυτών που καταλαβαίνεις ότι θέλει να πει ο εκάστοτε ηθοποιός. Ιδιαίτερα όταν περιορίζεσαι από μέγιστο όριο χαρακτήρων, ή οι διάλογοι είναι καταιγιστικοί, χωρίς να αφήνουν περιθώρια χρόνου, πρέπει να αποφασίσεις τι θα μεταφράσεις και τι όχι. Γι' αυτό και μόνο τον λόγο, ένας αξιοπρεπής υποτιτλιστής οφείλει να δει και να ακούσει μία σκηνή πολλές φορές, ξανά και ξανά, αναλογιζόμενος πώς να μεταφράσει κάτι ώστε να είναι το ίδιο σε σημασία με αυτό που ακούγεται, ενώ ταυτόχρονα χωράει να γραφτεί και προλαβαίνεται να διαβαστεί. Είναι ένα μόνιμο άγχος που έχουμε όλοι όσοι μεταφράζουμε και θέλουμε να λέμε ότι κάνουμε καλή δουλειά. 

Αφού τελειώσει το κομμάτι της μετάφρασης και του συγχρονισμού, υπάρχει πάντα η διαδικασία του Spell Check (Subtitle Workshop) για να διορθώσεις τυχόν λάθος τονισμούς ή αποστρόφους ή οτιδήποτε μπορεί να έχεις παραλείψει σε επίπεδο ορθογραφίας. Το κάνεις για να ξεκουράσεις και λίγο τον επιμελητή σου. Μετά, κάνεις έναν τελευταίο έλεγχο, παίζοντας το αντίστοιχο κομμάτι σου και διαβάζοντας τους υπότιτλους παράλληλα ώστε να βεβαιωθείς πως δεν είναι κάτι πολύ γρήγορο ή αργό. Γενικά, είναι η πρόβα τζενεράλε πριν παραδόσεις το κομμάτι σου.

Subtitle Workshop - Spell Check

Να φανταστείτε, δεν ανέφερα καν το ενδεχόμενο να συναντήσει κάποιος μία λέξη, φράση, ιδιωματισμό ή ακρωνύμιο που δεν καταλαβαίνει ή δεν ξέρει πώς να αποδώσει στα ελληνικά. Τότε, αρχίζουν οι έρευνες (google, λεξικά, δεύτερες γνώμες κτλ.). Ούτε επίσης το χρόνο που απαιτείται για να εξοικειωθεί κάποιος με τη χρήση προγραμμάτων για υπότιτλους ή να φρεσκάρει / ελέγξει την ορθογραφία του. Ενδεικτικά, ενα 10λεπτο κομμάτι μου παίρνει περίπου 2,5 ώρες. Κάποιοι είναι πιο γρήγοροι, κάποιοι πιο αργοί, όλοι όμως ασχολούνται εθελοντικά αφιερώνοντας χρόνο και αγάπη σ'αυτό, χωρίς καμία χρηματική αμοιβή, με πολλούς από τους υποτιτλιστές να ασχολούνται ταυτόχρονα με 2,3 και 5 σειρες.

Γι' αυτό, την επόμενη φορά που θα πείτε «τι κάνουν και δε βγάζουν υπότιτλους, σιγά το πράγμα πια» σκεφτείτε λίγο τη διαδικασία. Ή, ακόμη καλύτερα, γιατί δεν έρχεστε να βοηθήσετε; We need all the help we can get.